Κρίση Πανικού - Πώς την αναγνωρίζουμε και πώς αντιμετωπίζεται;

Τι είναι η κρίση πανικού

Η κρίση πανικού είναι ένα αιφνίδιο επεισόδιο φόβου και άγχους που συνοδεύεται από σοβαρές σωματικές αντιδράσεις. Ο φόβος αυτός δεν απορρέει από κάποιον πραγματικό κίνδυνο ή προφανή αιτία. Ο πάσχων νιώθει ότι ξαφνικά χάνει τον έλεγχο της σκέψης και του σώματός του, ότι βιώνει κάποια καρδιακή προσβολή ή ακόμη και ότι πεθαίνει.

Πολλοί άνθρωποι βιώνουν τουλάχιστον μία φορά στη ζωή τους κρίση πανικού. Όταν όμως το πρόβλημα συνεχίζεται και οι κρίσεις πανικού επιμένουν για μεγάλο διάστημα, τότε ίσως πρόκειται για διαταραχή πανικού.

Η ίδια η κρίση πανικού δεν είναι απειλητική για τη ζωή. Ωστόσο, μπορεί να επηρεάσει την ποιότητά της, καθώς πολύ συχνά το άτομο νιώθει το φόβο ότι μπορεί να ξανασυμβεί, με αποτέλεσμα να κλείνεται στον εαυτό του ή να αποφεύγει τις κοινωνικές συναναστροφές.

Οι υπάρχουσες θεραπείες είναι πολύ αποτελεσματικές και βοηθούν τον ασθενή να απαλλαγεί από τα δυσάρεστα συμπτώματα.

Η κρίση ή η διαταραχή πανικού εμφανίζεται συνήθως στην εφηβική ηλικία ή στη νεαρή ενήλικη ζωή. Τείνει να εκδηλώνεται συχνότερα σε γυναίκες.

Οι κρίσεις πανικού δεν αποτελούν κίνδυνο για τη ζωή, όμως προκαλούν έντονο φόβο και επηρεάζουν την ποιότητα ζωής.

Συμπτώματα κρίσης πανικού

Η κρίση πανικού συνήθως ξεκινά ξαφνικά, χωρίς προειδοποίηση. Μπορεί να εκδηλωθεί ανά πάσα ώρα και στιγμή, για παράδειγμα κατά την οδήγηση ή στον ύπνο.

Ο τρόπος που εκδηλώνεται η κρίση πανικού ποικίλλει από άτομο σε άτομο, συνήθως όμως τα συμπτώματα κορυφώνονται εντός μερικών λεπτών. Όταν υποχωρεί η κρίση, το άτομο νιώθει εξαντλημένο.

Μερικά από τα βασικότερα συμπτώματα της κρίσης πανικού είναι τα εξής:

- αίσθημα επικείμενης καταστροφής ή κινδύνου

- φόβος για την απώλεια ελέγχου ή το θάνατο

- ταχυπαλμία, δυνατοί καρδιακοί παλμοί

- εφίδρωση

- τρέμουλο

- δύσπνοια, σφίξιμο στο στήθος

- γρήγορες ανάσες (υπεραερισμός)

- ρίγη

- εξάψεις

- ναυτία

- κράμπες στην κοιλιακή χώρα

- πόνος στο στήθος

- πονοκέφαλος

- ζαλάδα και τάσεις λιποθυμίας

- κόμπος στο λαιμό και δυσκολία κατάποσης

Ένα σοβαρό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι πάσχοντες είναι ο έντονος φόβος ότι θα εκδηλωθεί σύντομα μία ακόμη κρίση πανικού. Δεν αποκλείεται το άτομο να αποφεύγει καταστάσεις που έχει συνδυάσει με μια κρίση πανικού.

Μια κρίση πανικού μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή στο 24ωρο. Ένα 30% των κρίσεων πανικού εμφανίζονται κατά τον ύπνο (νυχτερινές κρίσεις πανικού). Αν και μικρής διάρκειας (μερικά λεπτά) προκαλεί έντονο φόβο.

Οι κρίσεις πανικού θα πρέπει να διαπιστωθεί ότι δεν οφείλονται σε γενική σωματική κατάσταση ή σε επιδράσεις ουσιών. Για παράδειγμα παρόμοια συμπτώματα εκδηλώνονται στο πλαίσιο καρδιολογικών παθήσεων, όπως το έμφραγμα, η στηθάγχη, η υπέρταση, αναπνευστικών παθήσεων όπως το άσθμα, νευρολογικών όπως το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο και η επιληψία και ενδοκρινικές παθήσεις όπως οι θυρεοειδοπάθειες, ο διαβήτης, η υπογλυκαιμία. Η διαφορική διάγνωση των οργανικών αιτίων της διαταραχής πανικού μπορεί να γίνει εύκολα συνήθως με τη συνεργασία των σχετικών ειδικοτήτων με τον ψυχίατρο.

Επιπλέον κριση πανικου συχνά εκδηλώνεται μετά από χρήση χόρτου ή άλλων ουσιών όπως η κοκαϊνη, τα ψευδαισθησιογόνα (LSD). Δεν υπάρχει κανόνας όσον αφορά τη βαρύτητα της χρήσης κάνναβης. Άλλοι άνθρωποι παθαίνουν κρίση πανικού με την πρώτη χρήση και άλλοι μπορεί να εμφανίσουν διαταραχή πανικού μετά από χρόνια χρήση κάνναβης. Στερητικό σύνδρομο από κατάχρηση αλκοόλ επίσης μπορεί να φέρει κρισεις πανικου.

Οι ασθενείς με πανικό επιδεικνύουν ενισχυμένη ικανότητα αντίληψης του καρδιακού τους παλμού και άλλων εσωδεκτικών αισθήσεων, τείνουν να μετατοπίζουν την προσοχή τους σε σωματικά σημάδια και μεταφράζουν τα σωματικά συμπτώματα που σχετίζονται με το άγχος ή τον πανικό ως πιο επικίνδυνα. Αυτοί οι παράγοντες μπορεί να εμπλέκονται στην ανάπτυξη και διατήρηση της διαταραχής πανικού.

Είναι η κριση πανικου μια κριση άγχους;

Η κρίση πανικού διαφέρει από την κρίση άγχους στο ότι ξεκινάει εντελώς ξαφνικά και αιφνιδιάζει τον άνθρωπο που την παθαίνει. Επιπλέον έχει μικρότερη διάρκεια, αλλά μπορεί να είναι τρομακτικά έντονη. Συνυπάρχει ενίοτε με αίσθηση επικείμενου θανάτου ή τρέλας. Η κρίση πανικού μπορεί να μοιάζει με κρίση άγχους σε αρκετά συμπτώματα. Υπάρχουν τεστ που μπορεί να κάνει κάποιος για να καταλάβει αν έχει κρίσεις πανικού αν και αυτά δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την πλήρη διαγνωστική εκτίμηση από ψυχίατρο, που είναι ο μόνος αρμόδιος να θέσει διάγνωση και να προτείνει θεραπεία.

Οι συμπεριφορές αποφυγής και ασφάλειας που υιοθετούνται προς προστασία από μια κρίση πανικού είναι ποικίλες. Παρατίθενται κάποιες αρκετά συχνές παρακάτω :

Συμπεριφορές αποφυγής

• λήψης φαρμάκων
• διακοπής φαρμάκων
• άσκησης
• ζέστης
• ανύψωσης αντικειμένων
• «ψυχολογικά φορτισμένων» έργων  όπως θρίλερ κ.α.
• σεξουαλικών σχέσεων
• συζητήσεων συναισθηματικά φορτισμένων
• μπάνιου με κλειστή πόρτα
• ανελκυστήρων
• εξόδων από το σπίτι χωρίς συνοδεία
• συνεύρεσης με πλήθος
• αναμονής σε ουρές
• ταξιδιών με τρένο, λεωφορείο, αυτοκίνητο, αεροπλάνο

 

Συμπεριφορές ασφάλειας

Ως συμπεριφορά ασφάλειας (στη διαταραχή πανικού) ορίζεται η συμπεριφορά που βοηθά στη διαχείριση μιας κρίσης πανικού. Η βοήθεια αυτή αν και προσφέρει ανακούφιση βραχυπρόθεσμα, μακροπρόθεσμα συντελεί στη διαιώνιση του προβλήματος, καθώς αυτό δεν αντιμετωπίζεται στο πυρηνικό του αίτιο. Κατ’ αναλογία με έναν ηλικιωμένο που κρατώντας ένα μπαστούνι μπορεί να περπατά, αλλά η αδυναμία των ποδιών του συνεχίζει και υπάρχει, αναφερόμαστε συχνά στις συμπεριφορές ασφαλείας ως “μπαστουνάκια“.

1. Ηρεμιστικά στην τσάντα
2. Αναζήτηση διαβεβαίωσης
3. Να έχει πάντα κάποιον μαζί του όταν βγαίνει από το σπίτι
4. Να έχει κάτι να διαβάσει
5. Να τσιμπηθεί
6. Να μιλήσει για κάτι άσχετο
7. Να βάλει δυνατά μουσική

 

Πώς να διαχειριστείτε μια κρίση πανικού
Ο Paul Salkovskis, καθηγητής Κλινικής Ψυχολογίας και Εφαρμοσμένων Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Bath, τονίζει ότι είναι σημαντικό να μην αφήσετε τον φόβο της κρίσης πανικού να σας κυριεύσει.

«Οι κρίσεις πανικού περνάνε πάντα και τα συμπτώματα δεν αποτελούν σημάδια ότι συμβαίνει κάτι κακό. Πείτε στον εαυτό σας ότι τα συμπτώματα που βιώνετε οφείλονται απλώς στο άγχος. Μην αναζητάτε περισπασμούς. Αμυνθείτε απέναντι στην επίθεση και προσπαθήστε να συνεχίσετε να κάνετε πράγματα. Αν είναι δυνατό, είναι σημαντικό να προσπαθήσετε να παραμείνετε στην κατάσταση μέχρι να υποχωρήσει το άγχος», αναφέρει ο καθηγητής και προσθέτει:

«Αντιμετωπίστε τον φόβο σας. Αν δεν συγκεντρωθείτε σε αυτόν, δίνετε στον εαυτό σας την ευκαιρία να ανακαλύψει ότι δε συμβαίνει τίποτα. Όταν το άγχος αρχίσει να περνά, επικεντρωθείτε στο περιβάλλον γύρω σας και συνεχίστε να κάνετε ό,τι και πριν. Αν βιώνετε μια σύντομη, ξαφνική κρίση πανικού, ίσως να σας βοηθήσει το να είναι κάποιος μαζί σας που να σας διαβεβαιώνει ότι θα περάσει και ότι τα συμπτώματα δεν πρέπει να σας ανησυχούν».

Ασκήσεις αναπνοής για τις κρίσεις πανικού
Αν κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού αναπνέετε γρήγορα, μπορείτε να κάνετε μια άσκηση αναπνοής που θα ανακουφίσει και τα άλλα συμπτώματα. Δοκιμάστε:

1. να εισπνεύσετε όσο πιο αργά, βαθιά και απαλά μπορείτε από τη μύτη σας
2. να εκπνεύσετε αργά, βαθιά και μαλακά από το στόμα σας
3. κάποιους τους βοηθά να μετρούν σταθερά από το ένα έως το πέντε σε κάθε εισπνοή και εκπνοή
4. κλείστε τα μάτια σας και επικεντρωθείτε στην ανάσα σας

Το πιθανότερο είναι να αρχίσετε να νιώθετε καλύτερα μέσα σε λίγα λεπτά, ενώ ενδεχομένως μετά να αισθάνεστε κουρασμένοι.

Τρόποι να αποτρέψετε τις κρίσεις πανικού
«Θα πρέπει να προσπαθήσετε να καταλάβετε τι είναι αυτό που σας προκαλεί στρες και επιδεινώνει τα συμπτώματα. Σημαντικό είναι, επίσης, να μην περιορίσετε τις κινήσεις και τις καθημερινές σας δραστηριότητες», υποδεικνύει ο Δρ. Salkovskis.

• Η καθημερινή εφαρμογή των ασκήσεων αναπνοής θα συμβάλουν στην πρόληψη, αλλά και την ανακούφισητων κρίσεων πανικού όταν τελικά συμβαίνουν.
• Η τακτική άσκηση, ειδικά η αεροβική, θα σας βοηθήσει να διαχειριστείτε τα επίπεδα του στρες, θα απελευθερώσει την ένταση, θα βελτιώσει τη διάθεση και θα ενισχύσει την αυτοπεποίθηση.
• Καταναλώνετε τακτικά γεύματα για να σταθεροποιήσετε τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα.
• Αποφύγετε την καφεΐνη, το αλκοόλ και το κάπνισμα, συνήθειες που επιδεινώνουν τις κρίσεις πανικού. Οι ομάδες υποστήριξης μπορούν να σας προσφέρουν χρήσιμες συμβουλές για το πώς να διαχειριστείτε αποτελεσματικά τις κρίσεις σας, ενώ ίσως να σας καθησυχάσει το να γνωρίζετε ότι και άλλοι άνθρωποι βιώνουν τα ίδια συναισθήματα.
• Η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία (CBT) μπορεί να εντοπίσει και να αλλάξει τα αρνητικά μοτίβα σκέψης που τροφοδοτούν τις κρίσεις πανικού.

Ιατρικές θεραπείες

Η  ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει στην αναγνώριση των αιτιών και στην διαχείριση των συμπτωμάτων. Η ψυχοθεραπεία είναι ιδιαίτερα βοηθητική για την διαχείριση του άγχους και των κρίσεων πανικού.

Η φαρμακευτική αγωγή βοηθά;

Υπάρχουν πολλά φάρμακα για την αντιμετώπιση του άγχους. Η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα στους ανθρώπους με σοβαρές και επαναλαμβανόμενες κρίσεις πανικού ή άγχους. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε συνδυασμό με την ψυχοθεραπεία ή μόνη της .

Αναλόγως της διαταραχής άγχους που αντιμετωπίζετε, ένας ψυχίατρος μπορεί να συνταγογραφήσει:

• Αγχολυτικά φάρμακα / Βενζοδιαζεπίνες (πχ Xanax)
• Αντικαταθλιπτικά
• Άλλα φάρμακα

Συμπέρασμα

Οι κρίσεις άγχους και κρίσεις πανικού είναι διαφορετικές αλλά μοιράζονται κάποια κοινά συμπτώματα. Οι κρίσεις πανικού είναι συνήθως ξαφνικές και έντονες, ενώ οι κρίσεις άγχους ακολουθούν μετά από παρατεταμένο άγχος. Οι κρίσεις άγχους και πανικού προκαλούν αναστάτωση, αλλά με συγκεκριμένες στρατηγικές, ψυχοθεραπεία ή/και αγχολυτικά μπορεί να μειωθεί η ένταση των συμπτωμάτων.